با خروج چینی ها از فاز 11 پارس جنوبی این سوال به ذهن ناظران امور اقتصادی کشور خطور میکند که «استراتژی نگاه به شرق» تا چه میزان در دوران تحریم برای ما کارآمد خواهد بود و چه راه هایی برای جلب سرمایه گذاری کشورهایی همچون چین و روسیه وجود دارد؟ متاسفانه در ارتباط با روس ها هم ما عملا از سرمایه گذاری مستقیم آنها در حوزه انرژی بی بهره بوده ایم. در مقایسه میتوان به توافق هایی که پوتین در سفر اخیرش به عربستان و امارات کرد اشاره نمود که به امضای 21 توافقنامه مهم و موافقت ریاض و مسکو برای سرمایه گذاری 10 میلیارد دلاری در روسیه انجامید.

باید توجه داشت که «استراتژی نگاه به شرق» به نوعی میراثی از دوران جنگ سرد است، دورانی که دو قطب شرق و غرب معنایی فراتر از وضعیت جغرافیایی کشورها داشت. ولی اکنون، تفکیک شرق و غرب ایدئولوژیک، با سازوکارهای سیاسی و اقتصادی جهان چند قطبی امروزی تطابق ندارد، و نگاه به شرق تنها به معنی پاک کردن مسئله اصلی، یعنی چالش تعامل با جامعه بین المللی است. در ارتباط با چین میتوان دید که تعامل اقتصادی با غرب، اهمیتی حیاتی برای این کشور دارد و امری نیست که فدای ملاحظات سیاسی و ایدئولوژیک شود.   

مقام های کشورمان از تلاش های دولت برای جذب سرمایه گذاری خارجی سخن می گویند و در این راستا طرحی را به تصویب رسانده اند که بر اساس آن اتباع خارجی که حداقل معادل 250 هزار دلار در ایران سرمایه گذاری یا سپرده گذاری کنند، مجوز اقامت پنج‌ساله دریافت خواهند کرد. ولی مهمترین مشوق برای سرمایه گذار، امنیت سرمایه است و متاسفانه با بالابودن ریسک سرمایه گذاری در ایران، به نظر نمی رسد ارائه مشوق اقامت 5 ساله، تاثیر مثبتی برای ورود سرمایه های خارجی به کشور داشته باشد.

بر اساس آخرین ارزیابی سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه، میزان ریسک سرمایه‌گذاری خارجی در ایران پس از اعمال تحریم های جدید علیه ما افزایش یافته. بر اساس جدیدترین اطلاعات ارائه شده از سوی صندوق ضمانت صادرات، پس از برجام، شاخص ریسک سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران از 7 به 5 رسید ولی پس از خروج آمریکا از برجام بار دیگر رده ایران در این حوزه یک شاخص افت داشته. گزارش های مرکز آمار ایران نشان میدهد هرچند در سال 1397 تعداد طرحهای مصوب در هیات سرمایه گذاری خارجی افزایش یافت، ولی حجم کل سرمایه گذاری خارجی با کاهش چشمگیری روبرو بود.

شایعات و حاشیه هایی که در خصوص سرمایه گذاری 400 میلیارد دلاری چین در ایران پخش شد، نشان از آن داشت که جامعه ما به شدت تشنه خبرهای تازه در حوزه سرمایه گذاری است و در این خصوص آماده پذیرش هر نوع شایعه ای هم میباشد. رسانه های معتبر داخلی و حتی برخی از فعالان اقتصادی، چنان با شتاب به نقل و بازپخش خبر پرداختند که گویی هیچ درکی از حجم تجارت ایران و چین در دهه های اخیر نداشتند.

 طرح اولیه این خبر مجعول البته تعجب برانگیز نیست ولی سرعت انتشار آن از سوی رسانه های داخلی قابل دفاع نبود. همانطور که مجید رضا حریری، نایب رئیس اتاق مشترک ایران و چین تاکید کرده، چنین اخباری باید از سوی منابع رسمی ایران و یا چین اعلام شود ولی هیچ یک از این منابع این خبر را تایید نکرده است.

به گفته خبرگزاری های ترکیه، در ایام عید فطر، تعداد قابل توجهی گردشگر ایرانی به شهر وان ترکیه سفر کردند به گونه ای تعداد این گردشگران بیش از ظرفیت هتل های وان بود و از همین رو استانداری وان برخی از مسافرخانه ها و خوابگاه های دولتی را نیز برای اقامت این گردشگران اختصاص داد. ولی ما چه سهمی از گردشگران منطقه ای و بین المللی داریم؟ عجیب است در سالی که بر رونق تولید و کاهش وابستگی به نفت تاکید میکنیم، سخنی از برنامه جامعی برای جذب گردشگر نمی زنیم.

با توجه به چشم انداز منفی صادرات نفت و فرآورده های پتروشیمی، تمرکز بر جذب گردشگر باید یک اولویت باشد ولی ما به علت موانع زیرساختی و نیز ایدئولوژیک نتوانسته ایم کاری در این حوزه از پیش ببریم. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری ملل متحد، ایران در رده 91 از 136 کشور جهان در حوزه گردشگری قرار دارد. درآمد گردشگری ترکیه در سال گذشته میلادی به 30 میلیارد دلار رسید که حدود 50 درصد بیشتر از کل درآمد حال از صادرات پتروشیمی ما بوده.