آمارهای میزان سرمایه گذاری خارجی در ایران در سال 2018 نمایانگر جذب 3.4 میلیارد دلار و افت 69 درصدی به نسبت سال پیش از آن بود که نشان می‌دهد سال گذشته ما نتوانستیم میزان مصوب سرمایه‌گذاری خارجی را تحقق بخشیم. در شش ماهه نخست سال جاری نیز این میزان به 1.4 میلیارد دلار کاهش یافت و پیش بینی می‌شود که با تداوم وضعیت فعلی تا پایان سال تنها 4 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب شود که بازهم نمایانگر نرسیدن به اهداف تعیین شده در بودجه است. در این حال و با در نظر گرفتن شرایط موجود، بعید بنظر می رسد به اهداف بودجه 99 برای جذب سرمایه گذاری دست پیدا کنیم.

تقویت تولید بومی بدون جذب سرمایه گذاری خارجی میسر نمی شود و بدون این دو، ما قادر به توسعه صادرات غیرنفتی کشور نخواهیم بود. متاسفانه برخی با برداشت‌های غلط، اقتصاد مقاومتی را تنها در درونزایی تعریف می‌کنند، ولی واقعیت این است که درونزایی، بدون برونگرایی میسر نمی شود و جذب سرمایه‌های خارجی، یکی از اصلی ترین ارکان برونگرایی اقتصادی محسوب می گردد.

با خروج چینی ها از فاز 11 پارس جنوبی این سوال به ذهن ناظران امور اقتصادی کشور خطور میکند که «استراتژی نگاه به شرق» تا چه میزان در دوران تحریم برای ما کارآمد خواهد بود و چه راه هایی برای جلب سرمایه گذاری کشورهایی همچون چین و روسیه وجود دارد؟ متاسفانه در ارتباط با روس ها هم ما عملا از سرمایه گذاری مستقیم آنها در حوزه انرژی بی بهره بوده ایم. در مقایسه میتوان به توافق هایی که پوتین در سفر اخیرش به عربستان و امارات کرد اشاره نمود که به امضای 21 توافقنامه مهم و موافقت ریاض و مسکو برای سرمایه گذاری 10 میلیارد دلاری در روسیه انجامید.

باید توجه داشت که «استراتژی نگاه به شرق» به نوعی میراثی از دوران جنگ سرد است، دورانی که دو قطب شرق و غرب معنایی فراتر از وضعیت جغرافیایی کشورها داشت. ولی اکنون، تفکیک شرق و غرب ایدئولوژیک، با سازوکارهای سیاسی و اقتصادی جهان چند قطبی امروزی تطابق ندارد، و نگاه به شرق تنها به معنی پاک کردن مسئله اصلی، یعنی چالش تعامل با جامعه بین المللی است. در ارتباط با چین میتوان دید که تعامل اقتصادی با غرب، اهمیتی حیاتی برای این کشور دارد و امری نیست که فدای ملاحظات سیاسی و ایدئولوژیک شود.   

بر اساس برآوردهای بانک مرکزی، بدهی خارجی ایران همکون حدود 8.5 میلیارد دلار است. ما در مقایسه با بسیاری از کشورهای در حال توسعه بدهی زیادی نداریم، البته دولت تاکید کرده تلاش ها برای نهایی کردن وام 5 میلیارد دلاری از روسیه ادامه دارد. 2 میلیارد دلار از این وام نهایی شده، ولی سرنوشت 3 میلیارد دلار باقی مانده هنوز روشن نیست. در حالی که دولت با خوشبینی از این وام یاد می کند، باید توجه داشت که اگر روسیه حاضر به پرداخت این وام بشود، هزینه سیاسی سنگینی را به ما تحمیل خواهد کرد. مقام های صندوق بین‌المللی پول هم از آمادگی این صندوق برای مساعدت به ایران خبر داده اند ولی این مساعدت ها مستلزم تعامل گسترده تر ما با جامعه بین الملل خواهد بود.

اواخر بهمن ماه سال گذشته، مجلس بار دیگر آن قسمت از لایحه بودجه سال 95 که به دولت مجوز اخذ 5 میلیارد دلار وام از روسیه برای امور زیرساختی با اولویت انرژی‌های نو و هسته ای، نیرو، راه آهن، بزرگ‌راه، سدسازی، شبکه های آبیاری و طرح های انتقال آب داده بود را تمدید نمود. در همان حال، به گفته علیرضا رحیمی، عضو هیات رئیسه مجلس، تا آن زمان دولت حدود 2 میلیارد دلار از روسیه به صورت مستقیم یا سرمایه گذاری جذب کرده بود و به دنبال استقراض 3 میلیارد دلار دیگر بود.

شایعات و حاشیه هایی که در خصوص سرمایه گذاری 400 میلیارد دلاری چین در ایران پخش شد، نشان از آن داشت که جامعه ما به شدت تشنه خبرهای تازه در حوزه سرمایه گذاری است و در این خصوص آماده پذیرش هر نوع شایعه ای هم میباشد. رسانه های معتبر داخلی و حتی برخی از فعالان اقتصادی، چنان با شتاب به نقل و بازپخش خبر پرداختند که گویی هیچ درکی از حجم تجارت ایران و چین در دهه های اخیر نداشتند.

 طرح اولیه این خبر مجعول البته تعجب برانگیز نیست ولی سرعت انتشار آن از سوی رسانه های داخلی قابل دفاع نبود. همانطور که مجید رضا حریری، نایب رئیس اتاق مشترک ایران و چین تاکید کرده، چنین اخباری باید از سوی منابع رسمی ایران و یا چین اعلام شود ولی هیچ یک از این منابع این خبر را تایید نکرده است.