با گذشت دو سال از سرنگونی هواپیمای اوکراینی، هنوز زخم این حادثه تازه است و واکنش‌هایی که طی روزهای گذشته در مطبوعات و شبکه های اجتماعی شاهدش بودیم، حاکی از آن است که افکار عمومی به هیچوجه اقناع نشده و نظام نتوانسته اعتماد از دست رفته در این ماجرا را بدست آورد. بلکه برعکس، با گذشت زمان، و ادامه عدم مسئولیت‌پذیری و افزایش سوالات بی‌پاسخ، بحران اعتماد عمومی افزوده یافته است.

پنهان‌کاری و عدم اطلاع‌رسانی، و رفتارهای عجیب و غریب نیروهای مسلح و قوه قضائیه باعث شده که تئوری‌های توطئه درخصوص انهدام هواپیمای اوکراینی فراگیر شود و تعداد بیشتری به این نتیجه برسند که انهدام این هواپیما مسافری عمدی بوده است. انهدام عمدی هواپیما باورکردنی نیست، ولی سوال اینجاست که چرا سپاه حاضر است چنین اتهاماتی را به جان بخرد، ولی شفاف‌سازی نکند؟ مگر آبروی یک یا چند فرمانده چقدر مهم است که سپاه حاضر است آبروی حل نظام برود؟

رضا فاطمی‌ امین، وزیر صمت، می‌گوید تولید خودروی ایرانی در دیگر کشورها از سر گرفته خواهد شد. فاطمی امین از صادرات 30 درصد از خودروهای تولید داخل (در افق توسعه 1404) سخن گفته و راه‌اندازی و توسعه خطوط تولید خودرو در خارج از کشور را در دستورکار وزارت صمت قرار داده است. ولی با توجه به انزوای اقتصادی و سیاسی کشور و نیز سابقه شکست‌خورده سرمایه‌گذاری‌های خودروسازان ما در کشورهایی همچون سنگال و سوریه و ونزوئلا، آیا می توان امیدی به برنامه جدید وزیر صمت داشت؟

فاطمی‌ امین گفته به‌جای صادرات خودروی کامل که ممکن است با برخی موانع تعرفه‌ای محدود شود، می‌توانیم قطعات خودرو به کشورهای نظیر سوریه، عراق، سنگال و جمهوری آذربایجان بفرستیم که موانع تعرفه‌ای نداشته یا کمتر این مشکلات را دارد. اما همانطورکه تجارت‌نیوز پوشش داده، واردات خودروهای ایرانی به سوریه ممنوع شده و عراق خودروهای ایرانی را نپذیرفته است. خط تولید خودرو در سنگال به این دلیل آغاز به کار نکرد که زیرساخت لازم را نداشت و کشورهایی چون عراق و آذربایجان خودروهای دیگری را جایگزین ایران کرده‌اند. وضعیت نابسامان اقتصادی ونزوئلا هم باعث شده که این کشور شریک مطمئن تجاری نباشد.

پس از وقفه‌ای کوتاه به مناسبت تعطیلات سال نوی میلادی، دور هشتم مذاکرات هسته‌ای وین در فضائی آرام از سر گرفته شده و به نظر می‌رسد که با توجه به پیشرفت‌های دور پیشین و مطالبات کشورمان برای رفع تحریم‌ها، ارائه تضمین‌های عینی و کافی از سوی طرف مقابل، و راستی آزمائی این اقدامات، طبق تاکید علی باقری، هیات ایرانی مانند دور قبل برای تعامل جدی و پیشبرد گفت‌وگوها آمادگی کامل دارد. براساس برخی گزارشها، طرفهای مذاکرات با شتاب بیشتری در مسیر تحقق توافقات حرکت میکنند.

برغم این پیشرفتهای مثبت، آینده توافق‌ها و تنش‌زدایی پایدار تنها زمانی تضمین می‌شود که ما نگاهی عملگرایانه داشته باشیم. تحلیل‌گران نزدیک به تیم اتمی ایران می‌گویند الگوی رفتاری ایران، این ذهنیت را ایجاد کرده که اعمال فشار علیه ما بدون هزینه برای غرب نخواهد بود. اما باید با واقعگرایی به اهرم‌هایی که در دست داریم نگاه کنیم. بزرگترین اشتباه این است که فکر کنیم آنها بیشتر از ما به توافق احتیاج دارند.  

گزارش ها حاکی از افزایش چهل درصدی صادرات نفت ایران به چین است. براساس گزارش موسسه کپلر، در ماه گذشته نوامبر سال جاری میلادی، حدود 18 میلیون بشکه نفت که معادل 600 هزار بشکه در روز بوده به چین صادر کرده ایم که این رقم حاکی از افزایشی 40 درصدی صادرات نفت به چین نسبت به ماه پیش از آن است. این حجم از صادرات، بیشترین مقدار پس از ماه اوت محسوب می شود. بخشی از این افزایش با تخفیفهای ایران به چین مرتبط است و بخشی از آن هم به تحولاتی مربوط می شود که به شدت به آینده مذاکرات اتمی ما با قدرتهای جهانی گره خورده است. برخی از ناظران مسائل انرژی معتقدند که افزایش حجم صادرات نفتی ما ممکن است در ماه‌های آینده کاهش یابد که این امر از سوی به علت تحولات سیاسی و سخت‌گیری‌ها درخصوص فعالیت پالایشگاه‌های مستقل، و از سوی دیگر به علت کاهش تقاضا به دلیل رکود ناشی از دوباره اوج گرفتن پاندمی کرونا خواهد بود.

سورنا ستاری رئیس بنیاد ملی نخبگان می‌گوید شرکت‌های دانش‌بنیان به جذب نیروی متخصص پرداختند و وضعیت ایران در شاخص فرار مغزها، نزدیک میانگین جهانی است. البته جناب ستاری نفرموده‌اند که با چه روشی به این میانگین رسیده‌اند، ولی براساس تحقیق مرکز نظرسنجی کیو، 33 درصد از مردم کشور تمایل به مهاجرت دارند. به باور جامعه‌شناسان، رضایتمندی، امنیت، برخورداری از آزادی‌های قانونی، برابری شهروندان در برابر قانون، برخورداری بی دغدغه از حداقل های ممکن برای زندگی شرافتمندانه، و امید به آینده، مولفه‌هائی است که میتواند به سیل مهاجرت به خارج از کشور پایان دهد.

افزون برآن، پژوهش‌های سازمان توسعه و تجارت سازمان ملل بارها فرارمغزهارا دلیل ایجاد شدیدترین صدمات به کشورهای درحال توسعه خوانده و تاکید نموده که خروج افرادی که می توانند بیشترین میزان کمک را به پیشرفت اقتصادی و اجتماعی کشور خود داشته باشند باعث عقب ماندگی کشور و عدم توانائی در برابری با رشد اقتصادی و فناوری در دنیا می شود. برآوردها نشان می‌دهد که در اوائل سال 2020 میلادی حدود 130000 دانشجوی ایرانی‌تبار در دانشگاه‌های خارج از کشور ثبت نام کرده‌اند که این رقم یک رکورد تاریخی است.

قائم مقام مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید برای رسیدن به توافق با ایران فرصت زیادی باقی نمانده است. انریکه مورا پس از نشست کمیسیون مشترک برجام (در وین) گفت تنها چند هفته فرصت باقی مانده تا ایران به یک توافق با قدرت‌های جهانی دست یابد و طرف های اروپایی امیدوارند در مذاکرات وقفه ای حاصل نشود. علی باقری دیپلمات ارشد کشورمان گفته است که بعد از یک وقفه چند روزه، مذاکرات را ادامه خواهیم داد. مقام های اروپایی خواستار پیگیری سریع مذاکرات از سوی ایران هستند و معتندند اکنون تمام مطالبات مطرح شده حرف دیگری باقی نمانده است.

آخرین دور مذاکرات اتمی به درخواست هئیت ایرانی با وقفه روبرو شده ولی هم مقام های چینی و هم طرف‌های غربی امیدوارند مذاکرات پیش از پایان سال جاری میلادی از سر گرفته شود. ذر حالی که فرصت برای تیم مذاکره‌کننده ما رو به اتمام است، در داخل قیمت دلار نوسانات ملایمی داشته که این امر حاکی از بدبینی بازار به نتیجه بخش بودن مذاکرات است. مریم محبی، کارشناس بازارهای مالی در گفت‌و‌گو با تجارت‌نیوز درباره پیش‌بینی قیمت ارز گفت: قیمت دلار در هفته آینده تنها به نتیجه مذاکرات بستگی دارد و نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی از آن داشت.

حسین حیدری، عضو هیات علمی موسسه گیاه پزشکی کشور در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین خاطرنشان کرد: سازمان میادین میوه و تره‌بار سفارش یک پروژه در خصوص تعیین میزان سموم باقی‌مانده در محصولات کشاورزی را به موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی و دیگر سازمان‌های متولی می‌دهد. اما نتیجه این گزارش، محرمانه اعلام شد که این امر نشان می‌دهد میزان آلودگی و سموم باقی‌مانده در محصولات کشاورزی در بازارهای میادین میوه و تره بار بالا بوده است.

مرجوع شدن صدها تن محصولات کشاورزی صادراتی (از فلفل دلمه‌ای گرفته تا سیب زمینی و کیوی و غیره) در روزهای گذشته خبرساز شده و موضوع استفاده از سموم غیراستاندارد و با ماندگاری بالا در محصولات کشاورزی را دوباره به سرخط خبرها بازگردانده و باعث نگرانی های بسیاری در جامعه شده است. محصولات کشاورزی صادر شده با عنوان «غیر استاندارد بودن» از کشورهای روسیه، پاکستان، هند، ترکمنستان و تاجیکستان بازگشت داده شده ولی همین محصولات به طور گسترده در کشور مصرف می شود. اکنون سالهاست که اتاق بازرگانی و کشاورزی تهران هشدارهای مکرری نسبت به استفاده از سموم غیراستاندارد در تولید محصولات کشاورزی به وزارت کشاورزی داده، اما تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است.

لایحه 3600 هزار میلیارد تومانی بودجه 1401 با تاکید رئیس جمهور بر ثبات اقتصادی کشور به عنوان نخستین هدف، و تولید و اشتغال همراه با شفافیت و عدالت و اصلاح ساختار به عنوان محور، و پس از آن اصلاح نظام بانکی و بهبود فضای کسب و کار با امید به رشد 8 درصدی اقتصاد درقالب بودجه ای بدون کسری تقدیم مجلس شده است.

گذار از کسری بودجه اما بیشتر یک آرزوست تا واقعیت. با توجه به وضعیت تحریم‌ها و ناتوانی در فروش نفت و یا تن دادن به فروش نفت با تخفیف یک میلیارد دلاری، ما نمی توانیم پیش از رسیدن به توافقهای جدیدی هسته‌ای، روی درآمد نفتی حساب باز کنیم. در این شرایط، ادامه تخصیص بودجه‌های میلیونی به نهادهای دولتی و شبه دولتی هیچ توجیهی ندارد و همانطور که حمیدرضا صالحی یادآور شده، باید در کنار واگذاری شرکت‌های دولتی، در پی جلوگیری از کسری تراز عملیاتی، اصلاح تدریجی حامل‌های انرژی و ایجاد عدالت در گستره پایه مالیاتی بود.