نتیجه مذاکرات وین سرانجام چه خواهد بود؟  این سئوالی است که مردم و فعالان اقتصادی در انتظار پاسخ آن نشسته اند، زیرا مدت‌هاست که تورم، بیکاری، گرانی، فقر و مشکلات اقتصادی دیگر از حد تاب و توان خارج شده و بازشدن درهای اقتصاد از طریق تجارت با جهان، اتصال بانک‌های ایرانی به بانک‌های جهان، فعالیت بخش خصوصی، افزایش صادرات، ایجاد اشتغال و پر شدن سفره های مردم تنها به رویائی تبدیل شده است. البته تبدیل این رویا به واقعیت تنها با امضای برجام حاصل نخواهد شد، ولی اکنون همه چیز معوق به گفتگوهای وین شده و متاسفانه همان طرفداران همیشگی تنش و انزوا، در حال تخریب تیم مذاکره کننده ایران هستند.

در این میان، سخنان مقام معظم رهبری مایه دلگرمی بود که فرمودند، در مذاکرات هم کار به گونه خوبی پیش می‌رود، و هیئت مذاکره کننده، رئیس‌جمهور و شورای‌عالی امنیت ملی و دیگران را در جریان می‌گذارند و تصمیم می‌گیرند و جلو می‌روند. این سخنان جواب کسانی بود که در داخل به دلایل ایدئولوژیک یا منفعت طلبی‌های فردی و گروهی در پی متوقف کردن مذاکراتند. در مقابل اما هم مردم عادی و هم نخبگان اقتصادی متوجه ضرورت رسیدن به نتایج عاجل و خروج از تحریم ها هستند.

گره زدن سرنوشت برجام به خروج سپاه از لیست گروه های تروریستی، آینده توافق اتمی ایران را در هاله ابهام قرار داده است. در این میان اظهارات امیرعبداللهیان که به طور ضمنی یک تمایزی میان منافع ملی و منافع سپاه قائل شده بود نیز باعث حرف و حدیث های زیادی شد. عده‌ای معتقدند که اقتصاد ایران به شدت با شرکت‌های مرتبط با سپاه درهم تنیده است و به همین علت، منافع اقتصادی ناشی از برجام تنها در صورت خروج سپاه از لیست گروه‌های تروریست امکان پذیر خواهد شد. ولی واقعیت این است که خروج سپاه از لیست مذکور بیشتر جنبه نمادین دارد و سوالی که ما باید از خود بپرسیم این است که رفع تحریم‌های اقتصادی تا چه میزان برایمان مهم است؟ و آیا اقتصاد ایران تحمل ادامه تحریم‌ها را خواهد آورد؟

هرچند هدف باید گذار از اقتصاد وابسته به نفت باشد، ولی به هرحال در کوتاه‌مدت و میان‌مدت نمی‌توان نسبت به فروش نفت بی‌اعتنا بود و تنها از زاویه فروش نفت، ادامه تحریم‌ها هرروز بالغ بر 250 میلیون دلار به ایران ضرر می‌زند. در واقع درصورت احیای برجام، ما می توانیم به میزان صادرات 2017 که 2.5 میلیون بشکه نفت است برسیم. اگر نرخ نفت صادراتی را 100 دلار در نظر بگیریم، فروش نفت ایران به 250 میلیون دلار در روز خواهد رسید.

میلتون فریدمن: «تورم همه جا و در همه زمان‌ها یک پدیده پولی است. به این معنی که تورم تنها نتیجه این موضوع است که روند افزایش حجم پول سریع‌تر از روند افزایش بازده پول باشد.» در واقع زمانی که حجم نقدینگی سریعتر از تولید ناخالص داخلی افزایش یابد، شاهد تورم خواهیم بود و رشد حجم نقدینگی اگر در کوتاه مدت هم به شکل تورم بروز نکند، نهایتا و ضرورتا در قیمتها نمایان خواهد شد. این وضعیتی است که ما بیش از نیم قرن با دست و پنجه نرم کرده‌ایم. طی سالهای اخیر هم، علاوه بر سیاست‌های غلط پولی، اشتباهات در حوزه تعامل بین المللی و جذب سرمایه، به وخیم‌تر شدن وضعیت نقدینگی انجامیده است. براساس آخرین گزارش ای ام اف، نرخ تورم در ایران تا سال 2023 به 25 درصد می رسد.  آخرین گزارش بانک جهانی نیز تاکید کرده انتظار نمی رود تولید ناخالص داخلی واقعی ایران در سال 2023 به سطح سال 2017 بازگردد.

به گزارش خبرگزاری رویترز، یکی از دلایلی که ماه گذشته ایران به مواضعی در اقلیم کردستان عراق حمله کرده بود، مخالفت با انتقال گاز کردستان به اروپا بوده است. در آن زمان سپاه پاسداران در بیانیه ای اعلام کرده بود که «مرکز راهبردی شرارت و توطئه اسرائیل» در اربیل را هدف قرار داده است. در واقع در این حمله موشکی، یک ویلای مجلل در وسط یک باغ بزرگ هداف قرار گرفته بود که متعلق به «باز رؤوف کریم»، مدیر شرکت نفتی «کار» در اقلیم کردستان است.

مقام‌های سپاه تأکید کرده بودند که هدف حمله منزل این بازرگان کُرد بوده که روابط نزدیکی با مقامات اسرائیلی دارد. مقام های سپاه از رووف کریم به عنوان یک مقامات اسرائیلی یاد کرده بودند که تحت عنوان بازرگان امریکایی در اربیل فعالیت می‌کنند اما در واقع کارمندان موساد است.

محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران

«نگاه به تجارت خارجی نباید صرفا معطوف به ارزآوری باشد، بلکه هدف اصلی باید پر کردن ظرفیت‌های خالی، افزایش اشتغال، افزایش درآمد سرانه و ارتقای رفاه اجتماعی و بزرگ شدن سفره مردم و سپس ارزآوری باشد. این در حالی است که تحقق هدف‌گذاری‌ها برای رشد تجارت خارجی، نیازمند توسعه زیرساخت‌هاست که به الزاماتی نظیر توسعه امکانات لجستیکی، افزایش تسهیلات و ضمانت‌نامه‌های بانکی و تعیین‌تکلیف FATF برای رشد صادرات نیاز دارد.»

حدود دو ماه پیش از پایان سال 1400، معاون فنی گمرک کشور با اشاره به میانگین میزان صادرات در 6 ماه نخست سال به میزان 3.5 میلارد دلار در ماه، و افزایش آن در ماه های پایانی سال به میزان ماهانه 5 میلیارد دلار، پیش بینی کرد که با شتاب رشدی که شاهد آن بودیم میزان صادرات غیر نفتی تا پایان سال 1400 به 46 میلیارد دلار برسد، که در این راستا، به گفته رئیس گمرک کشور و معاون وزیر اقتصاد، علیرضا مقدسی، رقم واقعی صادرات غیر نفتی کشور تا پایان سال 1400 با رشدی 41 درصدی به 48 میلیارد دلار برای صادرات 122 میلیون تن کالا رسید که 14 میلیارد دلار از سال پیش از آن بیشتر بود، و این آمار میزان تجارت خارجی غیر نفتی کشور را با تبادل 162 میلیون تن کالا با کشورهای دیگر به 100 میلیارد دلار رساند و چین، عراق، ترکیه، و امارات را نخستین چهار مقصد کالاهای صادراتی غیر نفتی ایران قرار داد.

«این معماری جدید که مبتنی بر توانایی‌های مشترکی است که ما در حال ساختش هستیم، باعث ارعاب و بازدارندگی علیه دشمنان اصلی ما می باشد که در این میان، ایران و گروه های نیابنی‌اش، از مهترین مصادیق این دشمنان محسوب می‌شوند.» این سخنانی بود که وزیر امور خارجه اسرائیل در اجلاس نقب در کنار همتایانش از کشورهای امارات، بحرین، مراکش، مصر و آمریکا عنوان کرد. هرچند وزیر امور خارجه کشورمان، اجلاس نقب را خیانتی بزرگ به آرمان فلسطین دانست ولی باید توجه داشت که فلسفه وجودی این نشست مقابله با تهدیدهای ایران بوده و ما عملا به عامل اتحاد کشورهای عرب و اسرائیل تبدیل شده‌ایم. 

اکنون وقت آن نیست که به تحقیر رهبران عرب بپردازیم و ذهنیت آنها را ناشی از فساد حاکمیتی یا تبلیغات رژیم صهیونیستی قلمداد کنیم. جدای از اینکه ریشه این اتحاد جدید منطقه‌ای علیه ایران چیست، نتیجه این نوع اتحاد به سود ایران نیست و ما باید با واقع‌گرایی با تحولات منطقه‌ای برخورد کنیم. یکی از معدود چشم‌اندازهای روشن برای ما، احیاء برجام است که متاسفانه در این مسیر هم، اراده سیاسی لازم را به خرج نمی‌دهیم، ولی به هرحال، احیاء برجام به طور غیرمستقیم بر تنش‌زدایی منطقه‌ای تاثیر خواهد گذاشت. قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه می‌گوید: همکنون سیاست خارجی گروگان برجام و برنامه هسته‌ای ایران است و همین باعث شده که روابط ایران و کشور های غربی و همچنین کشورهای عربی منطقه دچار مشکل شود. ما اختلافاتی جدی با کشور های عربی پیدا کرده ایم که این اختلافات باعث شده است از نگاه جوامع عربی ایران تهدیدی فوری برای کشور های عربی خلیج فارس تلقی شود. مساله رابطه ایران با کشور های غربی و مساله ایران و کشور های عربی دو موضوع جداگانه ولی به هم پیوسته است. تا وقتی در این دو محور یا هر کدام تشنج وجود دارد در هر دو سطح دچار مشکل خواهیم بود.

درحالی که تلاش‌های کشورمان برای احیاء برجام و لغو تحریم‌ها ادامه دارد، روسیه عملا ایران را گروگان گرفته و به سرانجام رسیدن برجام را به بحران روسیه و اوکراین گره زده است. در پی حمله روسیه به اوکراین، تحریم های بین المللی گسترده‌ای علیه این کشور وضع شد. اکنون مقام های مسکو از واشنگتن تضمین خواسته‌اند تا این تحريم‌های بین المللی، تاثیری بر تعاملات تجاری روسیه با ایران نداشته باشد.  همانطور که ناظران سیاسی و دلسوزان منافع ملی تاکید کرده‌اند، این شروط روسیه به هیچ وجه قابل قبول نیست و حاکمیت باید با صراحت و شفافیت درمقابل این خواسته های استعماری موضع بگیرد.

ایران خود سالها تحت تحریم‌های ظالمانه قرار داشته ولی ما هیچگاه سرنوشت یک کشور دیگری را به رفع تحریم ها گره نزدیم و روس‌ها هم هیچگاه به داد ما نرسیدند. اکنون اما روس‌ها سرنوشت ملت ایران را به ماجراجویی های خود گره زده اند و عملا برجام و ایران را گروگان گرفته اند. با توجه به اینکه اصولا یک نوع روسیه هراسی در ایران وجود دارد و این شبهه وجود دارد که مقامات کشورمان بیش از حد تحت نفوذ روسیه هستند، لازم است حاکمیت در برابر سنگ اندازی های روسیه، موضع قاطع بگیرد.