در تلاش برای مهار روند صعودی نرخ تورم و مبارزه با مشکلات روزافزون اقتصادی که به دلیل سوءمدیریت‌های داخلی و نیز تحریم‌های بین‌المللی بر کشور سایه افکنده، برنامه‌هایی برای راه‌اندازی مرحله آزمایشی ارز دیجیتال ملی در کشور آغاز شده است و با اینکه نخستین بار در سال 2018 شرکت خدمات فناوری‌های نوین بانک مرکزی توسعه چنین برنامه‌ای را اعلام کرده بود، تا همین روزهای اخیر اطلاعی از زمان راه اندازی آن منتشر نشده بود. اکنون با فراهم بودن زیرساخت‌های فنی و تائید مصوبه آن توسط هیات عامل بانک مرکزی، اجرائی شدن آن به صورت آزمایشی تا چند ماه آینده نیازمند تصویب نهائی شورای پول و اعتبار خواهد بود.

به گفته مهران محرمیان، معاون فناوری های نوین بانک مرکزی، در حال حاضر این بانک در حال پیشبرد برنامه‌های توسعه رمز ارز ملی است و هرگونه تراکنشی که از این رمز ارز آزمایشی استفاده کند، برای اجرای پرداخت بین بانک‌ها و موسسات در داخل کشور خواهد بود. محرمیان همچنین با تاکید بر مزایای دارائی‌های رمز ارزی برای بخش مالی کشور، ارزهای دیجیتال را راه حلی برای ناهماهنگی های سیستم مالی می داند. با این حال، پرسش در این جا است که آیا توسعه رمز ارز ملی پایانی برای سال ها انزوای اقتصادی کشور خواهد بود؟

نخستین نگاه به آمار نرخ بیکاری در پائیز 1400 گویای پائین‌ترین نرخ بیکاری در کشور در 25 سال گذشته است که به تنهائی می‌تواند شاخص مطلوبی برای وضعیت اقتصادی کشور باشد. اما جست و جوی بیشتر برای آمار و ارقام مربوط به بازار کار نشان از حکایتی دیگر و کاهش نرخ مشارکت اقتصادی و به تبع آن حرکت در جهت مخالف بهبود اقتصادی دارد، زیرا مهم‌ترین مولفه‌ها در زمینه اشتغال و بازار کار، وضعیت دو شاخص مهم اقتصادی، یعنی «نرخ بیکاری» و «نرخ مشارکت اقتصادی» و نسبت این دو شاخص به یکدیگر است، و حتی اگر نرخ بیکاری که حاکی از عدم استفاده کافی دولت از نیروی کار و در واقع عدم توانائی اقتصاد در ایجاد اشتغال برای کاریابان است در پایین‌ترین حد خود باشد، باز هم بدون نرخ مشارکت که یک متغیر مهم در بررسی اشتغال کشور است، جائی برای نمایش وضعیت مطلوب اقتصادی وجود ندارد.

هر چند مرکز آمار ایران نرخ بیکاری در پائیز امسال را 8.9 درصد اعلام کرده که بیانگر کاهشی 0.5 درصدی نسبت به فصل مشابه سال گذشته است، شمس‌الدین حسینی، رئیس کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید مجلس می‌گوید در حال حاضر با بالاترین نرخ بیکاری مواجه هستیم و نباید با جادوی آمار، القای کاهش نرخ بیکاری داشته باشیم، چرا که نرخ مشارکت کاهش یافته و اگر این امر را از مردم مخفی کنیم باعث بی اعتمادی آن ها به نظام می شود. در آسیب‌شناسی معضل بیکاری هم حقیقتا حرف تازه ای نمانده و مشکل در وهله اول به بی ثباتی سرمایه برای تولید، و در وهله دوم به تحریم‌ها و عدم ورود سرمایه خارجه و کاهش فرصت‌های شغلی باز می گردد.

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی، به شبکه روسیه 24 گفته اگر مذاکرات وین با همین ضرب آهنگ کنونی پیش برود، رسیدن به یک توافق تا پایان ماه فوریه دور از دسترس نخواهد بود. اکنون مراحل تهیه پیش نویس در جریان است و بنظر می‌رسد که تعامل مستقیم تیم مذاکره‌کننده ما با آمریکا به ضرورت زمانی خود رسیده است. پیشتر امیر عبدالهیان گفته بود مذاکرات فنی به زودی به پایان می رسد و باید تصمیم سیاسی اتخاذ شود. در این شرایط تکیه کردن ما بر واسطه‌ها کار درستی نیست و تعاملات مستقیم خود را ایالات متحده را از سرگیریم.

اکنون حدود یک ماه از آغاز هشتمین دور مذاکرات ایران و نمایندگان گروه 1+4 در وین می گذرد و گفت و گو ها درحالی ادامه دارند که به گفته منابع دیپلماتیک، مذاکرات در مسیری درست در حال حرکت است و سوای طرح جزئیات فنی موارد موجود، احتمال شکل گیری توافق نهائی بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته است. با این حال و برغم نشانه های پیشرفت در مذاکرات و در حالی که موضوعاتی چون تعیین «ضرب العجل»، «توافق موقت»، «وقت کشی»، «مقصرنمائی»، «گریزهسته ای» و از این قبیل موانعی را بر سر راه مذاکرات قرارمی دهند که به نظر می رسد منجر به تاخیر در رسیدن به توافق شود، امیر عبدالهیان می‌گوید مذاکرات وین دارد به نقطه ای نزدیک می شود که مذاکرات فنی در آینده ای نه چندان دور به حد اشباع برسد و باید تصمیم سیاسی اتخاذ شود.  به گفته وزیر امور خارجه کشورمان در حال حاضر مذاکرات در سطح کارشناسان ارشد، مدیرکل های سیاسی، و معاونین وزرا تنظیم شده است، و وی امیدوار است که در همین سطح بتوان وارد پروسه اجرائی شد و به سطوح بالاتر نیازی نباشد.

با گذشت دو سال از سرنگونی هواپیمای اوکراینی، هنوز زخم این حادثه تازه است و واکنش‌هایی که طی روزهای گذشته در مطبوعات و شبکه های اجتماعی شاهدش بودیم، حاکی از آن است که افکار عمومی به هیچوجه اقناع نشده و نظام نتوانسته اعتماد از دست رفته در این ماجرا را بدست آورد. بلکه برعکس، با گذشت زمان، و ادامه عدم مسئولیت‌پذیری و افزایش سوالات بی‌پاسخ، بحران اعتماد عمومی افزوده یافته است.

پنهان‌کاری و عدم اطلاع‌رسانی، و رفتارهای عجیب و غریب نیروهای مسلح و قوه قضائیه باعث شده که تئوری‌های توطئه درخصوص انهدام هواپیمای اوکراینی فراگیر شود و تعداد بیشتری به این نتیجه برسند که انهدام این هواپیما مسافری عمدی بوده است. انهدام عمدی هواپیما باورکردنی نیست، ولی سوال اینجاست که چرا سپاه حاضر است چنین اتهاماتی را به جان بخرد، ولی شفاف‌سازی نکند؟ مگر آبروی یک یا چند فرمانده چقدر مهم است که سپاه حاضر است آبروی حل نظام برود؟

صلح در خاورمیانه همواره با چالش‌های جدی همراه بوده که متاسفانه به علت تناقض منافع بازیگران منطقه‌ای، رسیدن به یک آرامش پایدار بسیار دشوار شده است. مسئله جنگ یمن و فاجعه انسانی در این منطقه یکی از این موارد است که متاسفانه تاکنون راه حل عملی برایش پیدا نشده است. از یک سو شاهد بمباران مواضع حوثی ها هستیم و از سوی دیگر خاک امارات هم اکنون مورد تهدید قرار گرفته است. آیا امیدی به پایان این درگیری ها هست؟ 

نشانه هایی که درخصوص از سرگیری روابط تهران و ریاض نمایان شد، امیدها را به رسیدن به یک راه حل سیاسی برای جنگ یمن افزایش داد ولی همزمان با آن تلاش‌های دیپلماتیک، شاهد افزایش خشونت‌ها میان حوثی‌ها و جبهه مقابل هستیم. واقعیت این است که حل بحران یمن، یکی از اصلی‌ترین عوامل بهبود روابط ایران و عربستان خواهد بود. طی یک دهه گذشته ما با عربستان اختلافاتی اساسی بر سر سوریه داشتیم ولی اکنون که آرامش نسبی به سوریه بازگشته و بشار اسد هم به ترمیم روابط خود با کشورهای عرب پرداخته، مسئله یمن به نقطه تعیین‌کننده‌ای در رابط تهران و ریاض تبدیل شده است. در این رستا جا دارد ما از پارادایم «عمق استراتژیک» گذار کنیم، و بر مبنای سیاست «دوستی با همه، اتحاد با هیچکس» به چانه‌زنی بپردازیم.

پس از وقفه‌ای کوتاه به مناسبت تعطیلات سال نوی میلادی، دور هشتم مذاکرات هسته‌ای وین در فضائی آرام از سر گرفته شده و به نظر می‌رسد که با توجه به پیشرفت‌های دور پیشین و مطالبات کشورمان برای رفع تحریم‌ها، ارائه تضمین‌های عینی و کافی از سوی طرف مقابل، و راستی آزمائی این اقدامات، طبق تاکید علی باقری، هیات ایرانی مانند دور قبل برای تعامل جدی و پیشبرد گفت‌وگوها آمادگی کامل دارد. براساس برخی گزارشها، طرفهای مذاکرات با شتاب بیشتری در مسیر تحقق توافقات حرکت میکنند.

برغم این پیشرفتهای مثبت، آینده توافق‌ها و تنش‌زدایی پایدار تنها زمانی تضمین می‌شود که ما نگاهی عملگرایانه داشته باشیم. تحلیل‌گران نزدیک به تیم اتمی ایران می‌گویند الگوی رفتاری ایران، این ذهنیت را ایجاد کرده که اعمال فشار علیه ما بدون هزینه برای غرب نخواهد بود. اما باید با واقعگرایی به اهرم‌هایی که در دست داریم نگاه کنیم. بزرگترین اشتباه این است که فکر کنیم آنها بیشتر از ما به توافق احتیاج دارند.  

محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس جمهور، به نمایندگی از آیت‌الله رئیسی به نیکاراگوِئه سفر کرد و  در مراسم تحلیف دانیل اورتگا یافت. آقای رضایی گفت: خوشبختانه در حاشیه مراسم تحلیف رییس‌جمهور نیکاراگوئه، دیدارهایی با رییس‌جمهور کوبا و نیز آقای مادورو، رییس‌جمهور ونزوئلا داشتیم و مباحث خوبی درباره توسعه همکاری‌های اقتصادی فی‌مابین در زمینه‌های انرژی، محصولات کشاورزی، استخراج طلا و همکاری‌های پزشکی داشتیم که مورد استقبال آنان قرار گرفت... پیشتر هم رئیس جمهور ونزوئلا گفته بود: «به زودی برای انجام دیداری که پیشنهادش را رئیس جمهور ایران به من داد، به تهران می‌روم تا شخصا ملاقاتی داشته باشیم و گفتگو‌هایی را برای امضای توافق نامه‌های جدید و تسریع روند همکاری‌ها انجام دهیم.»

برغم تفاوتهای عمیق فرهنگی و نیز بعد جغرافیایی میان ایران و آمریکای لاتین، سیاستمداران ما طی چهار دهه گذشته تمایل عجیبی برای ارتباط نزدیک با کشورهای کمونیست و چپگرای آمریکای جنوبی داشته‌اند. این علاقه البته نه بر اساس تامین منافع ملی، بلکه تنها براساس یک پیوند ایدئولوژیک قابل توجیه است. این پیوند ایدئولوژیک را در قالب دو رویکرد می توان خلاصه کرد: «تمایل نظری به مدیریت اقتصادی و فرهنگی دولتی»، و «ضدیت با جهان سرمایه‌داری و لیبرال». تجربه چهار دهه در حوزه های اقتصاد و فرهنگ و نیز ضدیت با جهان سرمایه داری چه دستاورد عملی برای ما داشته؟ در حوزه اقتصاد کشور در سراشیبی سقوط است، در حوزه فرهنگ، سرمایه اجتماعی کاملا به باد رفته و در حوزه روابط بین الملل، ما از جمله منزوی‌ترین کشورها هستیم. با نگاهی به وضعیت کشوری همچون ونزوئلا شباهت‌ها را دید و دریافت که مشکل نه در فرهنگ ایران و اسلامی ما، بلکه در نوع نگاه چپگرایانه به اقتصاد و فرهنگ و سیاست است.

سورنا ستاری رئیس بنیاد ملی نخبگان می‌گوید شرکت‌های دانش‌بنیان به جذب نیروی متخصص پرداختند و وضعیت ایران در شاخص فرار مغزها، نزدیک میانگین جهانی است. البته جناب ستاری نفرموده‌اند که با چه روشی به این میانگین رسیده‌اند، ولی براساس تحقیق مرکز نظرسنجی کیو، 33 درصد از مردم کشور تمایل به مهاجرت دارند. به باور جامعه‌شناسان، رضایتمندی، امنیت، برخورداری از آزادی‌های قانونی، برابری شهروندان در برابر قانون، برخورداری بی دغدغه از حداقل های ممکن برای زندگی شرافتمندانه، و امید به آینده، مولفه‌هائی است که میتواند به سیل مهاجرت به خارج از کشور پایان دهد.

افزون برآن، پژوهش‌های سازمان توسعه و تجارت سازمان ملل بارها فرارمغزهارا دلیل ایجاد شدیدترین صدمات به کشورهای درحال توسعه خوانده و تاکید نموده که خروج افرادی که می توانند بیشترین میزان کمک را به پیشرفت اقتصادی و اجتماعی کشور خود داشته باشند باعث عقب ماندگی کشور و عدم توانائی در برابری با رشد اقتصادی و فناوری در دنیا می شود. برآوردها نشان می‌دهد که در اوائل سال 2020 میلادی حدود 130000 دانشجوی ایرانی‌تبار در دانشگاه‌های خارج از کشور ثبت نام کرده‌اند که این رقم یک رکورد تاریخی است.