به اشتراک بگذاریداکنون مدتی است که ناظران خارجی مسائل ایران، بیش از گذشته از امکان دستیابی ایران به سلاح اتمی سخن می گویند و اینگونه گمانه‌زنی‌ها قوت بیشتری پیدا کرده است. ولی چرا برغم تاکید ایران بر صلح آمیز بودن برنامه اتمی کشور و نیز فتوای مقام معظم رهبری مبنی بر حرمت سلاح کشتار جمعی، اینگونه گمانه‌زنی‌ها افزایش یافته؟ جواب این سوال را باید در تعلل تیم مذاکره اتمی ما در رسیدن به یک توافق سازنده یافت. در واقع با توجه به وضعیت وخیم و بحرانی اقتصاد کشور، عقل سلیم حکم می‌کند که دستگاه دیپلماتیک کشور با قدرت تمام در پی رسیدن به توافق و رفع تحریم ها باشد. در مقابل، تعلل ایران باعث سردرگمی ناظران می شود و این گمانه زنی را قدرت می‌بخشد که تنها علت تعلل ایران، حرکت به سوی دستیابی به سلاح اتمی است. تقویت اینگونه ذهنیت در میان ناظران مسائل ایران، در کنار ادامه کش دار شدن مذاکرات، به شدت به ضرر ایران است و باعث تعمیق انزوای سیاسی و اقتصادی ما می شود.
اصلی ترین گشایش اقتصادی که در پی احیاء برجام می تواند حاصل شود، خروج ایران از انزوای تجاری و بانکی است. همانطور که عباس آراگون، عضو هئیت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران اشاره کرده، ما درعمل در یک حصار محدود شده‌ایم و در قالب یک سیستم عادی تجاری نمی‌توانیم با دنیا تعامل کنیم. در شرایط تحریمی، صادرات و واردات ایران بیشتر از طریق حواله انجام می‌پذیرد و تجارت حواله‌ای باعث کاهش حاشیه سود در صادرات می‌شود. در همین حال، در این مسیر، تجارت ایران متحمل ریسک‌ها و هزینه‌های ترانزیت بالاتری می‌شد. در ضمن باید توجه داشت که از آنجایی که نمی‌توانیم محصولات‌مان را به همه جا صادر کنیم، ناچار به ارزان‌فروشی به مشتریان محدودی هستیم.
باید توجه داشت که ادامه تحریم‌ها، تاثیر شدیدی بر فروش نفت، و به طور کلی حوزه انرژی، داشته است. عقب ماندن ایران از بازارهای اترژی به طور خاص با نگاه به فعالیت دیگر کشورهای تولیدکننده انرژی آشکارتر می شود. آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، در مورد جایگزینی قطر به‌جای ایران در بازار گاز عراق گفته بود: وقتی به اندازه کافی گاز برای مصرف خود نداریم و نمی‌توانیم کاهش مصرف انرژی را مدیریت کنیم و به پیشنهادات در مورد طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی توجهی نمی‌شود، مشخص است که نمی‌توانیم حتی گاز مصرفی خود را مدیریت کنیم و صادرات در درجه بالاتر آسیب می‌بیند. باید توجه داشت که علاوه بر سوء مدیریت منابع انرژی در داخل، ناتوانی در جذب شرکت های انرژی خارجی برای توسعه میادین گازی، یکی از اصلی‌ترین دلایل بحران وضعیت گاز طبیعی در کشورمان بوده که این امر تا زمانی که تحریم ها رفع نشود، ادامه خواهد داشت. در ضمن باید توجه کرد که علاوه بر عراق، این نگرانی نیز وجود دارد که مابقی بازارها را هم از دست بدهیم و اگر احیاء برجام به درازا بیانجامد و تحریم‌ها به موقع برداشته نشود، ایران در به‌دست‌آوردن جایگاه‌اش در بازار انرژی با دشواری های بسیار سختی روبرو خواهد بود.
پیشتر هم گفته بودیم که در نبود برجام و با ادامه تحریم‌ها، ما از فروش روزانه 2.5 میلیون بشکه نفت محروم هستیم که این امر به معنی آنست که اقتصاد ایران روزانه 250 میلیون دلار از دست می دهد. در نبود نتیجه ای مثبت از مذاکرات، ما اکنون دلخوش آن هستیم که چین به طور نسیه از ما نفت بخرد و روسیه در حرف از ما دفاع کند. فارس با خوشحالی گزارش داده که موسسه ردیابی نفتکش‌ها کپلر در جدیدترین گزارش خود، میزان صادرات نفت ایران و روسیه به بازار چین را منتشر کرد و طبق این گزارش، بعد از جنگ اوکراین، صادرات نفت ایران به چین، روزانه 170 هزار بشکه افزایش داشته و جایگزین نفت آنگولا، گابن و کنگو شده است. این در حالیست که نگاه دقیقتر به موضوع نشان می دهد که افزایش فروشی در کار نبوده و تنها حمل نفت به سوی بنادر چین افزایش یافته است. در واقع کپلر به عنوان ردیاب کشتی می‌گوید نفتکش‌ها جابه‌جا شدند اما حرفی از فروش نفت نمی‌زند و فارس اینگونه گزارش‌ها را تحریف می‌کند.
باید توجه داشت که علاوه بر صادرات، وضعیت کنونی تحریم‌ها، واردات و سرمایه گذاری را نیز مختل کرده است. همانطور که عباس آراگون تاکید کرده، دولت باید با یک دیپلماسی خوب به محدودیت‌ها و تحریم‌ها پایان دهد تا ایران از انزوای اقتصادی و بانکی خارج شود. البته باید توجه داشت که رفع تحریم‌ها مؤلفه لازم، اما ناکافی برای بهبود وضعیت اقتصادی ایران است و نباید تصور کرد که با رفع تحریم توسعه اقتصادی یک شبه محقق می‌شود. این امر نیاز متغیرها و مؤلفه‌های مختلف دارد و البته احیای برجام یکی از متغییرهای مهم این معادله است. به هر حال هرچند در شرایط فعلی تولید و تجارت همچنان برقرار است، ولی در صورت احیای برجام تولید با حاشیه سود بالاتر صورت می‌گیرد، سختی کار کمتر می‌شود و در تجارت جهانی، ایران حرفی برای گفتن خواهد داشت. تنها در چنین فرآیندی است که توسعه اقتصادی امکان‌پذیر می‌شود.
در ضمن باید توجه داشت اکنون در بازار تجاری تحریم‌زده، ما باید با روسیه رقابت کنیم، زیرا این کشور پس از حمله به اوکراین در فهرست تحریم‌ها قرار گرفته و از همین رو، تخفیف‌های چشمگیری روی اقلام مختلفش اعمال کرده است. در نتیجه تا حدودی جای ایران را در بازار محصولات صادراتی در دو کشور چین و هند گرفته است. تا پیش از جنگ، روسیه در بازار غیررسمی صادرات، رقیبی برای ایران دیده نمی‌شد، اما اکنون سایه روسیه بر سر بازارهای صادراتی غیررسمی ایران دیده می‌شود. تمامی این شرایط بیرونی و درونی یادآور ضرورت لزوم خروج از شرایط کنونی برای ایران و تعامل نزدیکتر با جامعه بین المللی است.
