به اشتراک بگذارید
پس از وقفه‌ای کوتاه به مناسبت تعطیلات سال نوی میلادی، دور هشتم مذاکرات هسته‌ای وین در فضائی آرام از سر گرفته شده و به نظر می‌رسد که با توجه به پیشرفتهای دور پیشین و مطالبات کشورمان برای رفع تحریمها، ارائه تضمین‌های عینی و کافی از سوی طرف مقابل، و راستی آزمائی این اقدامات، طبق تاکید علی باقری، هیات ایرانی مانند دور قبل برای تعامل جدی و پیشبرد گفت‌وگوها آمادگی کامل دارد. براساس برخی گزارشها، طرفهای مذاکرات با شتاب بیشتری در مسیر تحقق توافقات حرکت میکنند.
برغم این پیشرفتهای مثبت، آینده توافق‌ها و تنش‌زدایی پایدار تنها زمانی تضمین می‌شود که ما نگاهی عملگرایانه داشته باشیم. تحلیلگران نزدیک به تیم اتمی ایران می‌گویند الگوی رفتاری ایران، این ذهنیت را ایجاد کرده که اعمال فشار علیه ما بدون هزینه برای غرب نخواهد بود. اما باید با واقعگرایی به اهرم‌هایی که در دست داریم نگاه کنیم. بزرگترین اشتباه این است که فکر کنیم آنها بیشتر از ما به توافق احتیاج دارند.
علی باقری فضا و روند مذاکرات را تا به حال مثبت ارزیابی کرده و لازمه رسیدن به یک توافق را نقض تحریمها توسط آمریکا میداند تا پس از آن ایران اقدامات هسته ای خود را در چارچوب توافق به انجام رساند. درهمین حال نماینده روسیه در وین، میخائیل اولیانوف، که در صفحه توئیترش آرزو کرده تمام طرفین مذاکره کننده در وین و همه حامیان توافق هسته ای در سراسر جهان شاهد بازیابی کامل برجام در اوائل سال جدید میلادی باشند، با تاکید بر پیشرفت مذاکرات گفته است اکنون واضح تر می توان دید که موانع اصلی کجا قرار دارند. احیای برجام، به گفته وی موجب لغو تحریم ها، کاهش تنش در منطقه و تقویت عدم اشاعه هسته ای می‌شود.
هرچند تکیه بیش از حد ایران بر روسیه و چین مورد انتقاد قرار گرفته است، ولی برخی از گزارشها حکایت از نقش مثبت این دو کشور در ایجاد واقعگرایی و عملگرای در میان تیم مذاکره‌کننده ایرانی دارد و گفته می شود که روسیه و چین ایران را متقاعد کرده اند که از مواضع زیاد خواهانه خود عقب نشینی کند. البته خطیب زاده گفته که اگر امروز به متن مشترکی رسیده‌ایم به خاطر اینست که طرف غربی پی برد که باید از درخواست های حداکثری خود عقب نشینی کند. خطیب زاده با اشاره به این که در حوزه اجرای تعهدات از سوی طرف مقابل پیشرفت های زیادی انجام نشده، می گوید امروز توپ در زمین غربی ها است تا نشان دهند که به وین آمده اند تا در کمترین زمان به یک توافق خوب برسیم. ولی به هرحال باید توجه داشت که ما بیشتر از غربی ها به توافق نیاز داریم زیرا که خروج کشور از انزوای سیاسی و اقتصادی ضرورتی غیرقابل انکار است و در این مسیر، رسیدن به توافق برای ما حیاتی است.
دیپلمات های غربی تصریح میکنند که زمان تمرکز روی مساله تحریمها و راستی آزمائی به پایان رسیده و از این پس همه مسائل اصلی باید به موازات هم پیش روند. درعین حال، یکی از موضوعات اصلی برای کشورهای غربی مساله زمان است که براساس برخی گزارش ها به تعیین ضرب العجلی تا پایان ماه ژانویه یا اوائل فوریه برای به نتیجه رسیدن مذاکرات تعبیر شده، و دراین راستا در حالی که انریکه مورا، هماهنگ کننده مذاکرات وین و مذاکره کننده ارشد اروپا، تاریخ دقیق ضرب العجل را رد کرده، درعین حال تصریح نموده که مذاکرات باید طی چند هفته به پایان رسد. مورا گفته است ما به دنبال رفع تحریم‌های آمریکا و محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران هستیم و موفقیت ما در گرو اتخاذ تصمیمات سخت تهران و واشنگتن است. همچنین زمان زیادی برای دستیابی به توافق نداریم. مذاکرات باید در یک بازه زمانی معقول انجام شود و ما در مورد هفته‌ها صحبت می‌کنیم نه ماه ها.
در شرایط کنونی اعتمادسازی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برای ما برخوردار است زیراکه بسیاری بر این اشاره دارند که هنوز معلوم نیست ایران واقعا به بازگشت به برجام علاقه ای دارد یا صرفا برای پیشبرد برنامه هسته‌ای خود در حال خریدن زمان است، و این همان موردی است که برای کشورهای طرف مذاکره بزرگترین مشکل در طول گفتگوها بوده است. با این که ایران بارها هدف برنامه هسته‌ای خود را صلح آمیز عنوان کرده است، بسیاری از کشورها نسبت به پیشرفت این برنامه و غنی سازی اورانیوم در سطح ساخت سلاح های هسته ای توسط ایران ابراز نگرانی کرده اند و به دنبال بیانیه ماه گذشته سه کشور اروپائی فرانسه، آلمان و بریتانیا که درآن اقدامات هسته ای ایران تنش زا و باعث تضعیف صلح و امنیت بین المللی و نظام منع اشاعه بیان شده بود، می بینیم که این نگرانی همچنان بر سرمذاکرات وین سایه افکنده است.
اختلاف نظرها بر سر رفع تحریمها و برنامه هسته‌ای ایران همچنان ادامه دارد. همزمانی بیانیه اخیر پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل در بحبوحه دور هشتم مذاکرات هسته‌ای و تمرکز آن بر جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای و اهمیت حفظ پیمان منع گسترش این سلاح ها، بدون نام بردن از کشور خاصی می تواند نشانی از نگرانی جوامع بین المللی نسبت به هسته ای شدن ایران باشد. تحلیلگران غربی براین باورند که اگر قرار است پیشرفت بیشتری حاصل شود و هدف رسیدن به یک توافق باشد، ایران باید خط مشی دیگری در مذاکرات در پیش بگیرد.
در عین حال، برخی کارشناسان سیاست بین‌الملل براین باورند که علت شکست مذاکرات وجود واسطه‌هایی است که هرگز به فکر تحقق منافع ایران نیستند و تبادل متون و شرایط از طریق این دلال‌های دیپلماتیک هیچگاه نمی‌تواند نتیجه مطلوب را برای دو بازیگر اصلی فراهم کند. به گفته دیپلمات پیشین، سید جلال ساداتیان، مسیر برای رسیدن به توافق هنوز سخت است و این سختی از آنجا نشات می‌گیرد که روسیه و چین نیز نسبت به خواسته‌های ایران روی خوش نشان نداده اند.
