به اشتراک بگذاریدخبر درگیری اخیر میان نیروی دریایی سپاه پاسداران و نیروهای آمریکایی در دریای عمان بر سر یک نفتکش ایرانی حاشیه‌های زیادی داشت. هرچند جزئیات موضوع صحت‌آزمایی نشده ولی خبر مربوطه یادآور دشواری‌های کشور در بیمه کردن کشتی‌های نفتی به دلیل وجود تحریمها است. تبعات اقتصادی چنین وقایعی برای کشور تا چه حد است، و با توجه به این که هیچ کشتی بدون بیمه‌نامه مجوز حرکت ندارد، و این که به طور کلی هزینه بیمه دریائی برای نفتکش ها در آب‌های دریای عمان و مناطق پر رفت و آمدی که از آنها به عنوان مناطق ریسک‌پذیر نام برده میشود بسیار بالا است، آیا هزینه ترفندهای بیمه‌ای نیز به اندازه هزینه هنگفت دور زدن تحریمها برای کشور بوده؟
بر خلاف دوران پسابرجام که نفتکش های ایرانی تحت پوشش بیمه‌های بین المللی تردد می‌کردند، با اعمال مجدد تحریمها دیگر امکان بیمه شدن ندارند، و با این که فعالان حوزه صادرات نفت می‌گوید نفتکش‌هائی که در ایران استفاده میشود، بیمه کشورهای خودشان را دارند، باز هم به دلیل رابطه چنین حمل و نقل‌هائی با ایران، شرکت‌های بیمه آن کشورها نیز شامل تحریم‌های آمریکا می‌شوند، و تراکنشهای مالی به ویژه در صورت وارد آمدن خسارات با اشکال مواجه شده و در بسیاری موارد غیر ممکن میشود. به طور کلی، تحریم ها فراهم کردن پوشش های بیمه ای در معاملات مرتبط با ایران را در عمل سخت و دشوار ساخته است. به گفته یک مسئول بیمه بین الملل، حتی برای تعاملات تجاری کالاهائی که تحریم نیست هم توانائی شرکت های بیمه خارجی برای تامین پوشش بیمه ای از طریق پرداخت پول و با ارائه کمک به نحو چشمگیری کند میشود.
با توجه به این که 95 درصد تجارت کشور از طریق حمل و نقل دریائی انجام می شد، نخستین تاثیر تحریمها بر صنعت کشتیرانی باعث شد که 20 شرکت بزرگ حمل و نقل دریائی دنیا بنادر کشور را ترک کنند و شمار شرکت‌های بیمه حمل و نقل دریائی نیز که طیف گسترده‌ای از خدمات دریائی به شرکت‌های کشتیرانی دنیا ارائه می دادند نیز کاهش یابد. پس از خروج آمریکا از برجام، دبیر کل انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته گفته بود به دلیل این که بخش مهمی از سهام بزرگترین شرکت تامین خدمات و بیمه دریائی در اختیار آمریکا است این شرکت، از ارائه خدمات بیمه‌ای به شرکت های کشتیرانی که به ایران سفر میکنند خودداری کرده است. نتیجه آن سرباززدن شرکت های کشتیرانی از ورود به بنادر کشور شد و افزون بر آن شرکت های بیمه حمل و نقل دریائی نیز به دلیل وجود تحریم ها از ارائه بیمه به شناورهای ایرانی خودداری کردند و به کشتی‌های خارجی نیز که قصد ورود به آب های ایران را داشتند بیمه ندادند.
به طور کلی صنعت بیمه جزئی از اقتصاد کشور است که تاثیر گسترده‌ای بر اقتصاد و فضای کسب‌وکار و به ویژه تعاملات بین‌المللی دارد. به گفته کارشناس بیمه، پیمان سلیمانی، تحریم ها موجب مشکلاتی در نقل‌وانتقالات پولی میشود که این امر نیز بر صنعت بیمه تاثیر فراوانی دارد چرا که پرداخت حق بیمه به بیمه‌گران طرف قرارداد خارجی و دریافت خسارت بابت پوشش‌های بیمه‌ای اخذ شده از بیمه‌های خارجی و دریافت و پرداخت مطالبات متقابل بیمه‌های داخلی و خارجی با اشکال روبرو شده و به موجب آن همکاری بیمه‌گران داخلی و طرف‌‌های خارجی به دلیل مشکلات ارزی و عدم امکان تبادل آن کاهش یافته و با توجه به مشکل گشایش اعتبار، پذیرش ریسک بانک‌های طرف قرارداد در حوزه تجارت خارجی نیز دچار مشکل شده است. افزون برآن، فعالیت شرکت‌های بیمه داخلی در عرصه بین‌الملل و پذیرش اتکایی یا سرمایه‌گذاری خارجی به سهولت انجام نمی شود. این کارشناس بیمه همچنین معتقد است که یکی از بزرگترین تبعات تحریمها در صنعت بیمه گریبانگیر بیمه های کشتی است که همراه با کاهش ارائه پوشش بیمه اتکایی و یا عدم ارائه آن از طرف بیمه‌های خارجی و عدم امکان انتقال ریسک به خارج از کشور و بیمه‌گران خارجی، اشکالاتی در حمل و نقل دریائی کشور ایجاد کرده است.
پژوهشگران صنعت بیمه با بررسی تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم تحریم ها دریافته اند که برخی از اثرات مستقیم تحریم بر صنعت بیمه باعث ایجاد محدودیت واگذاری اتکایی به شرکت‌های خارجی، محدودیت در ارتباط با شرکت‌های خارجی، پوشش بیمه‌ای، رتبه اعتباری و غیر می شود، حال آن که اثرات غیر مستقیم آن از طریق فشار بر متغیرهای کلان اقتصادی و اثرگذاری این متغیرها بر صنعت بیمه از جمله متغیرهایی همچون واردات، صادرات، نرخ ارز، نرخ تورم داخلی و تأثیر بر تولید ناخالص ملی و غیره نمایان می شود. عبدالناصر همتی با توجه به پیشینه خود به عنوان رئیس کل سابق بیمه مرکزی چندی پیش گفته بود که بیشتر مشکلات بیمه ای در زیر سایه تحریم ها در نقل و انتقال پول است و سیستم بانکی کشور قادر به حل این مشکل نبوده است. به گفته همتی هر چند هم که برخی تراکنش ها با ارزهای دیگر مانند یورو انجام شود، بازهم برای پوشش برخی ریسک های موجود در صنایع نیاز به دلار و ارزهای دیگر است که باعث ایجاد اشکال می شود.
صنعت بیمه کشور، به ویژه در بخش حمل و نقل دریائی، در سایه تحریم ها نه تنها شاهد قطع همکاری شرکت های بین المللی با کشورمان در حوزه تامین مالی، پوشش های بیمه ای، خدمات سوخت رسانی، خدمات نمایندگی و کارگزاری، خرید و فروش و اجاره کشتی و کانتیتر، خدمات بندری و ترمینال داری، اشتراک در ظرفیت های حمل و نقل و غیره بوده است، بلکه لغو شدن و یا مسکوت ماندن تفاهمنامه‌ها و توافقنامه‌هایی که در پسابرجام امضا شده بود نیز باعث شد تا خاطره روزهای موفقیت آمیز لغو تحریم ها در صنعت کشتیرانی و زمانی که بیمه های بین المللی از ارائه پوشش های بیمه ای به کشتی های تجاری ایران واهمه ای نداشتند و همه کشتی ها می توانستند به راحتی از پرچم کشورمان بدون هیچ نگرانی استفاده کنند، در زیر غباری محو شود.
بازگشت ایران به مذاکرات اتمی نور امیدی در آسمان تاریک تجارت خارجی کشور روشن کرده است. همانطور که حسین سلاح‌ورزی یادآوری کرده، «بازگشت ایران به میز مذاکره نشانه ای امیدوارکننده برای فعالان اقتصادی است. در دنیای امروز هیچ اقتصادی بدون قرار گرفتن در زنجیره ارزش جهانی تولید و تجارت، امکان رشد و شکوفایی شایسته را نخواهد یافت.» علاوه بر افزایش امید ایران برای صادرات نفت، عادی‌سازی در حوزه‌هایی همچون بیمه می‌تواند امنیت جایگاه ایران در زنجیره ارزش جهانی تولید و تجارت را تضمین کند.
