خاورمیانه آبستن تحولات ناخوشایندی است که اگر نسبت به آنها بی تفاوت بمانیم، تاثیرات مخرب آن برای نسل ها باقی خواهد ماند. از منظر اقتصادی، صندوق بین المللی پول در گزارش بهار امسال خود چالش اصلی اقتصادهای منطقه را اشتغالزایی برای میلیون ها متقاضی کاری می داند که امسال و سال آینده به بازار کار وارد می شوند. این چالش بزرگ در زمانی پیش روی این کشورها از جمله کشور ما قرار دارد که رشد اقتصاد جهانی کند شده، بهای نفت در تلاطم است و عدم اطمینان در خصوص تنش های تجاری رو به افزایش می باشد.

دو مورد آخر به اضافه تحریم ها علیه سیاست های هسته ای و منطقه ای ما وضعیت را بیش از حد برای ما شکننده کرده است. در این مقطع حساس باید احساسات را کنار بگذاریم و با عقلگرایی مسیر آینده رشد و ثبات اقتصادی را هموار کنیم. استقامت ملت ما باید برای رسیدن به هدفی بزرگتر باشد. استقامت هدف ما نیست بلکه در بهترین حالت وسیله ای است که می توان با آن وقت محدودی خرید تا با نیروی خرد و تدبیر راهکاهای برون رفت از این بحران را پیدا کنیم. تاریخ نباید تکرار شود خصوصا تاریخ ما که در مقاطعی به اقتضای شرایطی خاص شاهد اتخاذ تصمیمات و سیاست های بوده که اگر نگوییم اشتباه کردیم دست کم می توانیم بگوییم که بهترین گزینه را انتخاب نکردیم. امروز نباید اجازه بدهیم دور باطل سیاست تقابل ما را به ورطه نابودی بکشاند.

سفر دکتر ظریف به نیویورک و مصاحبه با شبکه های مختلف خبری، فرصتی به ایشان داده تا از حداقل های امکانات برای ارتباط غیر مستقیم دیپلماتیک استفاده کند و به تشریح و دفاع از مواضع برحق ما بپردازد. ولی دکتر ظریف حتما به خوبی می دانند که اینگونه پیام رسانی های غیر مستقیم، جایگزین ارتباط و گفتگوی مستقیم دیپلماتیک نمی شود. زمانی که ما از مذاکره مستقیم یک تابو می سازیم، ابتکار عمل را به رقبایمان واگذار می کنیم و هرنوع امکان تاثیرگذاری مستقیم دیپلماتیک را از میان می بریم.

دکتر ظریف با شعار «سیاست خارجی در خدمت اقتصاد» به میدان آمد و در عمل هم نشان داد که توان و شجاعت عملگرایی را دارد. ولی همکنون این عملگرایی کمرنگ شده و گفتمان اعتدال در هیاهوی گفتمان تقابل در حال فراموش شدن است. دکتر نیلی اخیرا در مصاحبه ای گفته که در کشور ما، اقتصاد و سیاست از یکدیگر جداست و سیاست، اهداف مستقلی را دنبال می‌کند که نه‌تنها کمک به اقتصاد نمی‌کند، بلکه در غالب موارد برای آن هزینه‌زا است. هرچند تلاش های دکتر ظریف برای حفظ کانال ارتباطی با اروپا قابل تحسین است، ولی ایشان هم عملا در جمع دیگر سیاستمداران ما قرار گرفته اند که سیاست را از اقتصاد جدا کرده و از حل تناقضات میان آرمان ها و واقعیت ها باز مانده اند.

مقام های کشورمان می گویند ما اکنون در جنگ اقتصادی قرار داریم و با توجه به افزایش تحریم ها و فشارها، باید عکس العمل های مناسبی در قبال تهاجم اقتصادی دشمن نشان دهیم. ولی باید توجه داشت که جنگ اقتصادی مختصات خود را دارد و برای مقابله با این تهاجم، نمی توان به تمهیداتی که در جنگ متعارف به کارگرفته می شود، متوسل شد. در جنگ متعارف، هدف بیرون راندن فیزیکی دشمن از یک منطقه جغرافیایی است ولی در جنگ اقتصادی، هدف کاهش فشار تحریم هاست.

البته شاید برخی از کاسبان تحریم و طالبان جنگ تمایل داشته باشند که این دو مقوله را با هم تخلیط کنند و به بهانه مقابله با تهاجم اقتصادی، وارد یک رویارویی نظامی شوند. ولی باید توجه داشت که اینگونه تحرکات، نقض غرضی بیش نیست و تنها به تعمیق مشکلات اقتصادی کشور می انجامد. در جنگ اقتصادی، سرداران ما باید دیپلمات ها و فعالان اقتصادی باشند زیرا این دو گروه با باز کردن راه های دیپلماسی و تجارت می توانند ضدحمله مناسبی در مقابل حملات اقتصادی تدارک ببینند.

تعامل روسیه و اوپک که طی چند روز گذشته روندی جدید به خود گرفت از ابعاد مختلفی قابل بررسی است. روسیه و عربستان قبل از آغاز نشست اوپک از توافق برای ادامه کاهش تولید نفت خبر دادند که این امر نارضایتی وزیر نفت کشورمان را به دنبال داشت. مهندس زنگنه با هشدار نسبت به تضعیف اوپک گفت من مشکلی با کاهش تولید ندارم؛ مشکل اصلی اوپک در حال حاضر، یکجانبه‌گرایی است و این بزرگترین خطری است که اوپک را تهدید می کند.  واقعیت این است که نگرانی بیژن زنگنه منطقی است و تعامل روسیه و عربستان میتواند عملا تصمیمات دیگر اعضای اوپک را بی خاصیت کند.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، روز شنبه اعلام کرده بود با عربستان سعودی برای تمدید کاهش تولید ۱.۲ میلیون بشکه در روز یا معادل ۱.۲ درصد تقاضای جهانی به مدت شش تا ۹ ماه به توافق رسیده است. هرچند این تصمیم در اجلاس اوپک مورد قبول اعضا قرار گرفت ولی بسیاری از ناظران این روند را صوری قلمداد می کنند و از تقویت محور اتحاد روسیه و عربستان به عنوان اصلی ترین تولید کنندگان نفت سخن می گویند.