مطالبه بسیاری از فعالان اقتصادی در سال های گذشته رفع موانع تولید و حذف قوانین مازاد و بهبود مستمر محیط کسب و کار و ... غیره بوده است. جای تعجب نیست که امسال نیز رهبر معظم انقلاب تاکید مجدد بر تولید دارد که به دلیل عدم توجه کافی در سال های گذشته امسال دستور پشتیبانی از تولید و رفع موانع تولید را در شعار سال گنجاندند. به گفته ایشان «جهش تولید» درسال گذشته در حد انتظار تحقق نیافت. اما موانع تولید چیست و چرا برای تحقق هدف سال 1400 ما نیازمند تحولی در سیاست داخلی و رویکرد سیاست خارجی خود هستیم؟

پشتیبانی از تولید و مانع زدائی، در حقیت خواست دراز مدت فعالان اقتصادی برای پیشبرد اقتصاد کشور بوده است و بخش خصوصی طی سال ها بر اهمیت زدودن قوانین غیر ضروری که تنها مانعی برای فعالیت های اقتصادی است تاکید کرده اند.

فرصت‌ها در حوزه صادرات و سرمایه‌گذاری امری پویاست و در متن تعامل با رقبای تجاری تعریف می‌شود. اگر در یک بازه زمانی، قرصتی برای صادرات یا جذب سرمایه گذاری وجود دارد، باید از آن فرصت استفاده کرد زیرا که معلوم نیست در بازه زمانی آتی، آن فرصت همچنان موجود باشد. متاسفانه اکنون فرصت‌های تجاری پسابرجامی که برای ما فراهم بود قابل بازگشت نیست و این موضوع محدود به تعامل ما با کشورهای اروپایی نیست و شامل چین هم می‌شود. اکنون سیاستمداران ما با امیدوای از توافقنامه 25 ساله با چین سخن می گویند ولی باید توجه داشت که حتی در رابطه با این کشور، فرصت‌هایی که پنج سال پیش در حوزه سرمایه‌گذاری راه ابریشم جدید وجود داشت دیگر در دسترس ما نیست.

اکنون تجارت در چین با شناسنامه ایرانی عملا غیرممکن شده و مقام های پکن شرکت های چینی را از سرمایه گذاری در ایران ممنوع می کنند. مجیدرضا حریری می‌گوید: بعد از برجام ایران حتی تحریم سوئیفت، تحریم آمریکا، سازمان ملل و اتحادیه اروپا را هم نداشت. یعنی بعد از برجام تحریمی نداشتیم اما با این حال باز هم امکان نقل و انتقال پول به سایر کشورها وجود نداشت؛ علت این موضوع عدم نقل و انتقال پول از شبکه بانکی بود که قواعد FATF نپذیرفته بودیم. برای حضور در جهان باید تمام قواعد بین‌المللی را رعایت کرد، نمی‌شود یک قواعدی را رعایت کنیم اما قاعده دیگری را نپذیرفت.

در سومین نشست شورای روسای اتاق‌های مشترک بازرگانی، غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران، به تشریح اهمیت تقدم روابط اقتصادی بر سیاسی پرداخت و گفت: درحال حاضر، سیاست ما بر اقتصاد ارجحیت دارد یا بالعکس؟ بارها در انتخابات استانداران و سفرا خواستار آن بوده‌ایم که نگاه امنیتی کنار گذاشته شود و دیدگاه‌های اقتصادی غالب شود، اما متأسفانه این خواسته هیچ زمان محقق نشده است... در همین راستا می توان گفت که تمرکز بر دیپلماسی تجاری نیز مستلزم تغییر اولویت‌بندی‌های وزارت امور خارجه و ایجاد تغییراتی ساختاری در شاکله کنونی دستگاه دیپلماسی کشورمان می باشد.

رئیس اتاق بازرگانی ایران افزود: خوشبختانه از زمان حضور آقای ظریف در وزارت امور خارجه شاهد در پیش گرفتن رویه‌ای متفاوت از جانب ایشان بودیم تا جایی که در بیشتر سفرهایی که ایشان می‌رفتند، بیشتر جمعیت هواپیمای اختصاصی ایشان را فعالان بخش خصوصی تشکیل می‌دادند؛ اما برای توسعه روابط خارجی نیاز داریم تا این دیدگاه در کل مورد پذیرش قرار گیرد.

اولین سفر خارجی نخست وزیر عراق به ایران در حالی صورت گرفت که هر دو کشور مصمم به توسعه روابط تجاری با یکدیگر و بهبود شرایط اقتصادی خود هستند. در حال حاضر میزان تبادل تجاری بین دو کشور حدود 12 میلیارد دلار است، اما آقای روحانی پس از ملاقات با آقای کاظمی اعلام کرد تهران و بغداد مایل به افزایش تبادلات تجاری خود به میزان 20 میلیارد دلار هستند.

برغم اهمیت تعاملات تجاری دو کشور، آنچه سرنوشت روابط درازمدت دو کشور را تعیین میکند، پارادایم سیاسی خارجی ایران در عراق است. پس از سقوط صدام، ما یک پارادایم «حامی محور» (clientelism) را در عراق پیگیری کرده ایم و از نیروهایی در صحنه سیاسی آن کشور استفاده نموده ایم که مستقیما از ما خط گرفته‌اند. هرچند این رویکرد موفقیت‌های قابل توجهی برایمان داشته، ولی به ایران هراسی در عراق نیز دامن زده است و بنظر نمی رسد در درازمدت قابل پیگیری باشد. آیا با قدرت گرفتن الکاظمی، امکان چرخش پارادایم از سوی ما وجود دارد؟ تاکید رئیس جمهوری و مقام معظم رهبری بر استقلال و عدم دخالت در امور داخلی عراق، شاید اولین نشانه‌ها از تغییر پارادایم حامی محور باشد، ولی باید توجه داشت که هنوز در این حوزه، حرف آخر را دکتر ظریف و دستگاه دیپلماسی ما نمی‌زنند.